Historie van de kerk

Kerk van Heveskes

Een surrealistisch beeld, deze kerk zonder dorp, verloren in een niet doorontwikkeld industriegebied onder de rook van Delfzijl. Het voormalige wierdedorp Heveskes is een van de oudst bewoonde wierden in de provincie Groningen; vondsten wijzen er op dat de wierde ontstaan is in de Romeinse tijd. Heveskes werd afgebroken in de jaren ’70 ten behoeve van de aanleg van een industriepark in de gemeente Delfzijl; een kerkje met een flinke toren en een boerderij is alles wat er van het dorp is overgebleven.

Het kleine vlak gedekte zaalkerkje met schip en een westtoren is gebouwd tussen 1250 en 1270, het onderste deel van de toren stamt uit 1200. Andreas is naar alle waarschijnlijkheid de patroonheilige. Van deze kerk is alleen de noordmuur van het schip overeind gebleven. In 1584 verplichtte de Staatse bezetting de bevolking contributie te betalen; Heveskes weigerde en werd in brand gestoken. Wat er nog van de kerk was overgebleven werd door de inwoners van Oterdum als brandstof gebruikt. Die klap is de kerk niet meer te boven gekomen, zoals Abel Eppens eind 1585 beschrijft: “Want ock winter und vorst was, worde die huysen niet meer gesparet, ja Heveskens kerkcke worde affbroken und in den Westersche scanze vor Oterdum verbrant, daer nochtans groet gelt in torff to coste gelecht worde”.  Daarna werd de kerk tussen 1595 en 1604 verkort en versmald opgebouwd, het westfront van de toren en de naaldspits werden in de jaren 1778-’80 gebouwd. De kerk werd verder in 1999 gerestaureerd, waarna het kerhof in 2002 volgde. Aan de voorkant van de kerk liggen verschillende grafzerken, waarvan de oudste uit 1681 stamt.

Onderdelen van het interieur zijn naar andere kerken overgebracht:  het orgel uit 1888 ging naar de kerk van Uitwierde, de fraai gesneden preekstoel uit 1781 kreeg een plekje in de NH-kerk van Engelbert en de doopvont – een van de oudste van de provincie – staat nu in de kerk van Termunten.

In 2007 kwam Groningen Seaports, beheerder van de haven van Delfzijl, met het plan het kerkje te verhuizen naar Weiwerd. De Stichting Oude Groninger Kerken voelde niets voor het plan, onder andere omdat het beschermd landschappelijk gebied is. Naar een nieuwe bestemming wordt nog gezocht. Het kerkje wordt gebruikt voor diverse kunstprojecten.